ماندالا (به معنی دایره در سانسکریت) یا دوایر کیهان نما، جدولی است هندسی مورد استفاده در ادیان بودا و هندو که به عنوان نمادی برای جهان هستی به کار می رود. اصل ماندالا از دین هندو است ولی در آئین بودا هم کاربرد زیادی پیدا کرده است. اگر میخواهید بدانید ماندالا چیست و چه کاربردهایی دارد مقاله یاما یوگا را بخوانید:

معنای واژه ماندالا

واژه ماندالا (Mandala) در زبان باستانی مردم هندوستان به معنی دایره است. این واژه از ریشه “ماندا” به معنای ذات یا جوهر و پسوند “لا” به معنای ظرف یا در بر دارنده، گرفته شده است. از این رو “ظرف جوهر” هم معنا می دهد و یک کهن الگو محسوب می شود. در واقع ماندالا یک شکل هندسی است که در ادیان هندو و بودا به عنوان دایره ‌هایی نمادین برای نمایش جهان هستی، و تمرکز بر خویشتن و جستجو در درون انسان هستند. ماندالاها دایره هایی نمادین برای تمرکز بر خویش و جست و جو در درون انسان هستند. مرکز دایره جدول ماندالا برای تمرکز در حین مراقبه به کار می رود. اشکال متقارن هندسی ماندالا خود به خود توجه فرد را به مرکز دایره جذب می کنند.

در واقع این طرح هندسی کهن، یک نمودار کیهانی است که روابط تا بی ‌نهایت را برای ما یادآوری می کند و جهان درون و برون بدن و ذهن ما را گسترش می دهد. دایره نماد روح است، نماد ناخودآگاه انسان.

این الگوها همچنین نوعی مدیتیشن است که برای تسلط انسان بر ذهن خود و دور کردن افکار منفی و درمان انواع افسردگی کاربرد دارد.

تاریخچه ماندالا

قدمت ماندالاها به هزاران سال پیش بر می گردد. تصاویر بسیاری از ماندالاها در بناهای تاریخی در بسیاری از کشورها دیده شده است. مثلاً در معماری فرهنگ ‌های اسلامی (حیاط باغ فین کاشان، طرح حیاط مسجد علی اصفهان، طرح حیاط زیارتگاه شاه نعمت الله ولی ماهان) و در بسیاری از بناهای تاریخی مسیحی هم طرح‌ های ماندالا دیده می ‌شود. می ‌توان آن را در نقاشی ‌های دیواری مسیحیت به همراه نقش حیوانات برای به تصویر کشیدن فرستادگان اولوهیت و نیز در نقوش منطقه البروج یافت. (منطقه البروج) نجومی و نسخه‌ های آن نمونه‌ هایی از ماندالا هستند. همچنین، در آیین هندوئیسم، نمونه‌ هایی جذاب با نمادهای پانتئون محلی پیدا می ‌کنیم.

روش های درمانی ماندالا

ماندالاها نوعی مدیتیشن هستند و گاهی از این روش برای درمان بسیاری از مشکلات، مانند کاهش استرس، افزایش تمرکز و مبارزه با افسردگی استفاده می ‌شود. در هنر درمانی به بیماران توصیه می ‌شود تا با رسم ماندالا به ذهن خود تسلط بیشتری پیدا کرده و به آرامش برسند.

ماندالاها از این رو تاثیر گذار هستند که به ذهن نا خودآگاه فرد؛ رهایی و آزادی می دهند، در نتیجه آنچه را که به لایه های زیرین در ذهن آدمی رفته است، به سطح می آورند. نقش و نگاره هایی مانند گل نیلوفر، ستاره، خورشید، چشم و اشکال متعدد دایره وار؛ بدون هیچ دلیل روشنی در آنها قرار می گیرند ولی نشانگر بخش هایی هستند که در سطوح زیرین و عمیق تر ذهن فرد قرار دارند.

یانترا چیست؟

اشکال یانترا هر کدام نماد امری در کیهان هستند.  از راه‌ های درمانی به کمک ماندالا، نوعی مراقبه به وسیله شکل خاصی از ماندالا به نام یانترا می باشد. یانترا نماد الوهیت و وجود نیروهای خلاق در جهان است. این ماندالاها که متشکل از مثلث‌ ها و چندین طرح هندسی دیگر هستند، موجب حفظ انسجام ذهن و برقراری تعادل میان آن با بدن می ‌شوند.

هرگونه مدیتیشن نیازمند تمرکز دقیق است. در این روش ابتدا باید ماندالایی را که تأثیر بصری زیادی بر ما دارد انتخاب کرده و سعی کنیم فضایی آرام و ساکت را برای مدیتیشن خود فراهم کنیم.

روش انجام مراقبه با ماندالا

ماندالا مورد نظر را در فاصله یک وجبی خود روی میز یا زمین گذاشته و به طریقی راحت روی صندلی یا به صورت چهارزانو می ‌نشینیم.

در ادامه باید از طریق تنفس عمیق و دم و بازدم خود سعی در آرام کردن ذهن و ایجاد تمرکز کنیم. برای این کار بهتر است تنفس از شکم (دیافراگم) امتحان شود.

حال به نقطه مرکزی ماندالا (بیندو) که بیانگر وحدت جهان هستی در میان موجودات است نگاه می ‌کنیم. سپس آرام ‌آرام نگاه خود را به پیرامون آن متوجه کرده و اشکال دیگر را مشاهده می‌ کنیم:

یک: دایره نشان ‌دهنده ازلی و ابدی بودن زمان است.

دو: مثلث ‌های رو به ‌بالا نشان ‌دهنده انرژی مردانه و مثلث ‌های رو به پایین نشان‌ دهنده قدرت خلاقیت زنانه است.

سه: حلقه ‌های خارج از مثلث‌ ها بیانگر ریتم کیهانی است.

حال روی مرکز ماندالا توجه کرده و آرام آرام شعاع دیدمان را گسترش می ‌دهیم. سپس این روند را برعکس طی کرده و دوباره نگاه مان را متوجه مرکز ماندالا می ‌کنیم. اکنون باید چشمان خود را ببنید و تصویر یانترا را در ذهن خود مرور کنیم. سپس در صورت آمادگی توجه خود را به اطراف بر می گردانیم.

اگر در روزهای اول تمرین این مراقبه هستید می توانید این کار را برای حداقل ۵ دقیقه انجام دهید. در ادامه می ‌توانید زمان آن را به ۱۵ دقیقه افزایش دهید.

نمادهای شناخته شده در ماندالا

ماندالاها به عنوان کهن الگوهایی که در ضمیر ناخودآگاه فرد قرار دارند، دارای نمادهای ویژه ای هستند:

–    خورشید

خورشید به صورت دایره است، نقشی که در ماندالا بسیار اهمیت دارد، علاوه بر آن، خورشید در همه آیین ها و ادیان، نشانگر کمال، روشنگری، خردمندی و بینش روحانی است. اهمیت خورشید در همه‌ ادیان، مشخصه این امر است که خورشید در ناخودآگاه انسان، همواره جایگاه والایی داشته است.

–    گل

یکی دیگر از عناصر مهم، گل است. مخصوصاً گل لوتوس، با گلبرگ های یکسان و دایره وار، در ترسیم ماندالا، نقشی اساسی دارد. گل علاوه بر اینکه دایره است، دارای حسی زیبا شناختی است. گل همواره در مراسم و آیین های باستانی در نقش برجسته ها نمایانگر برپایی مراسم، جشن و سرور بوده است.

–    فواره

فواره نیز که به صورت دایره است. یکی دیگر از کهن الگوهایی است که در ترسیم ماندالا بسیار به کار می رود. فواره نشانگر ریزش آب و آبیاری است که خود نمادی از رویش و آبادانی است.

–    ساعت

در ماندالاها، بسیار به چشم می خورد. ساعت نشانگر گذر زمان است و همچنین به عنوان نمادی از کمال و تمامیت استفاده می ‌شود.

–    عدد چهار

 این عدد به صورت مربع ، چهار فصل، زمین و چهار عنصر (خاک، آب، آتش و هوا) شناخته می ‌شود. عدد چهار به قدمتی قبل از تاریخ بر می گردد و همواره با تصویر خدای خالق جهان توام بوده است.

–    عدد هفت

این عدد، برای سلاح ها و بادها می باشد. عدد اساطیر مختلف، عدد سیارات در آسمان است. تعداد دریاها در خشکی و روزهای هفته را می رساند. عددی که تقدس در اصل وجودش نهادینه شده است . این اصل در بین سایر موارد از قدرت بیشتر و محکم تری برخوردار است. در اساطیر، هفت گره و یا نه گره سبب درمان بیماری ها می شود.

ماندالا به طور کلی بیانگر تمامیت و یکپارچگی وجود انسانی است و همچنین در پژوهش های روانشناختی، ناخودآگاه انسان را به تصویر می‌ کشد.  ماندالا یکی از شناخته ‌شده ‌ترین و معتبرترین روش‌ های هنر درمانی در میان مکاتب بودیسم و هندوئیسم و همچنین روانشناسان بزرگی نظیر کارل گوستاو یونگ است.

ماندالاها بیانگر لایه های درونی انسان هستند و نگاه کردن به آن و یا ترسیم آن، باعث تمرکز فرد بر خویشتن و جستجو در درون می شود. مرکز دایره در ماندالا محلی است که برای تمرکز در حین مراقبه  به کار می ‌رود. به طوری که با نگاه کردن به مرکز آنها، توجه از اطراف کم می شود وو به تدریج، توجه فرد به درونش معطوف می شود.

استودیو یاما یوگا اولین استودیو تخصصی یوگا در شرق تهران دارای کادر مجربی از مربیان رسمی فدراسیون با مدارک مربیگری به صورت تخصصی در سبک های مختلف یوگا (آشتانگا، وینیاسافلو، هاتایوگا، یوگا تراپی، آیینگر یوگا و …) به برگزاری ورکشاپ های آموزشی یوگا می پردازد. و برای دوره های حضوری و آنلاین یوگا در سه سطح یوگا مبتدی، یوگا متوسط و یوگا پیشرفته پرتوجو می پذیرد. برای اطلاعات بیشتر با استودیو یاما یوگا تماس بگیرید.